Polski system emerytalny opiera się o dwa filary, których uzupełnienie stanowią dobrowolne oszczędności emerytalne. Oprócz dobrowolnych pracowniczych programów emerytalnych, wprowadzonych w 1999 r., istnieją także dobrowolne systemy osobiste, czasami określane jako czwarty filar, których celem jest zachęcanie do posiadania prywatnych oszczędności. Polska utworzyła w 2002 r. Fundusz Rezerwy Demograficznej, aby pokryć przyszłe deficyty.

Reformy z 2011 r. zmniejszające składki wpłacane na drugi filar funduszy emerytalnych zachwiały równowagą systemu w kierunku oparcia na państwowym filarze emerytalnym.

Emerytury publiczne

Pierwszy filar to obowiązkowy system zasilany składkami pobieranymi na bieżąco z pensji i wpłacanymi na specjalne konta prowadzone przez państwowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). Zastąpił on poprzedni system, który posiadał z góry ustalone świadczenia. Konta pierwszego filaru naśladują zasady wypłacania rent w systemie publicznym. Wysokość emerytury zależy wyłącznie od wysokości składek. W systemie NDC istnieje hipotetyczny lub wirtualny rachunek dla każdego uczestnika, który zawiera wszystkie środki wpłacone w ciągu całego życia zawodowego.

Wysokość świadczeń jest obliczana z uwzględnieniem średniej przewidywanej długości życia w momencie przejścia na emeryturę. Zniechęca to do wcześniejszego przejścia na emeryturę i ułatwia obliczanie podstawy świadczeń emerytalnych. Rząd płaci składki za ubezpieczonych w kilku określonych okolicznościach, takich jak służba wojskowa, okresy bezrobocia lub urlop macierzyński.

Całkowita wysokość składki to 19,5% dochodów pracownika podlegających opodatkowaniu, rozdzielone równo pomiędzy pracodawcę i pracownika. Z całej kwoty składek najwięcej środków jest przeznaczanych na publiczny filar systemu emerytalnego. 2,3% dochodów przeznacza się na prywatny rachunek indywidualny z drugiego filaru, za co w całości płaci pracownik. Dla uczestników systemu, których całkowita emerytura – z pierwszego i drugiego filaru – jest poniżej minimalnej emerytury i którzy pracowali przez wymagany okres, państwo płaci gwarantowaną minimalną emeryturę ze środków publicznych.

Poza systemem publicznym Polska prowadzi kilka programów dla określonych grup zawodowych, takich jak rolnicy i wybrani urzędnicy (np. sędziowie, policjanci, personel wojskowy i prokuratorzy). Państwo dotuje emerytury rolników o ponad 90%. Zarówno składki, jak i świadczenia są ryczałtowe i wynoszą mniej więcej połowę średniej wysokości publicznych świadczeń emerytalnych.

Drugi filar – obowiązkowe konta indywidualne

Obowiązkowe indywidualne rachunki w Polsce przybierają formę otwartych funduszy emerytalnych (OFE). Zakład Ubezpieczeń Społecznych przeznacza  2.3% składek z systemu obowiązkowego na OFE.

OFE to niezależne podmioty prawne tworzone i zarządzane przez spółkę akcyjną, tzw. Powszechne Towarzystwo Emerytalne (PTE).

Od 2004 r. każde towarzystwo funduszy emerytalnych może prowadzić dwa fundusze otwarte, z których jeden może mieć większy udział w inwestycjach kapitałowych, a drugi inwestować bardziej konserwatywnie. Utworzenie towarzystwa emerytalnego wymaga zgody Komisji Nadzoru Finansowego (KNF). Jeśli chodzi o strukturę zarządzania, towarzystwo emerytalne musi posiadać zarząd (który jest również organem zarządzającym OFE), radę nadzorczą i zgromadzenie ogólne. OFE tworzone przez towarzystwo funduszy emerytalnych muszą być niezależnymi podmiotami prawnymi.

W 2011 r. Polski rząd zadeklarował zmniejszenie składek wpłacanych do funduszy OFE z 7,3% do 2,3% i przekierował te pieniądze do państwowego filaru emerytalnego. To podważyło rentowność funduszy emerytalnych II filaru.

Regulacje dotyczące inwestowania

Otwarte fundusze emerytalne mogą inwestować nie więcej niż: 40% w akcje z regulowanego rynku giełdowego; 10% w udziały na regulowanym rynku notowań giełdowych; 40% w obligacje hipoteczne, obligacje komunalne i obligacje przedsiębiorstw; 10% w certyfikaty zamkniętych funduszy inwestycyjnych; 15% w jednostki otwartych funduszy inwestycyjnych; 20% w depozyty bankowe i bankowe papiery wartościowe. Inwestycje w nieruchomości są zabronione, jednocześnie nie ma żadnych ograniczeń na zakup obligacji wyemitowanych przez państwo. Inwestycje zagraniczne są na chwilę obecną ograniczone do 5%, chociaż Europejski Trybunał Sprawiedliwości orzekł w 2012 r., że narusza to swobodę przepływu kapitału.

Otwarte fundusze emerytalne nie mogą inwestować ani w akcje lub inne papiery wartościowe towarzystwa zarządzającego funduszem emerytalnym.

Towarzystwo emerytalne musi utworzyć rezerwę dla funduszu otwartego z zasobów własnych. Konto to służy do wyrównywania deficytu wynikającego ze zwrotu z inwestycji poniżej obowiązkowej minimalnej kwoty zysku. Jeśli na koncie rezerwowym brakuje środków, aby zrównoważyć deficyt, towarzystwo emerytalne musi pokryć je własnymi środkami.

Trzeci filar – dobrowolne emerytury pracownicze

W Polsce trzeci filar emerytalny rozwijał się powoli i nie odniósł zbyt wielkich sukcesów od czasu jego wprowadzenia w 1999 r.

Dobrowolne, pracownicze plany emerytalne (PPE) są planami ze zdefiniowaną składką i zachętami podatkowymi. Składki na pracownicze plany emerytalne są oparte na wysokości dochodu po opodatkowaniu, jedyne oferowane ulgi to zwolnienie z podatku zysków z wpłaconej kwoty oraz zwolnienie ze składek na ubezpieczenie społeczne w wysokości do 7% wynagrodzenia pracownika.

Jeśli pracodawca utworzy PPE, jest zobowiązany do płacenia składek na rzecz jego personelu. Wkład nie może przekroczyć 7% wynagrodzenia pracownika. Wpłacone składki zwalniają z opłat z tytułu ubezpieczenia społecznego do wysokości 7% wynagrodzenia brutto pracownika. Pracownicy mogą wpłacać dodatkowe składki uzupełniające wkład pracodawcy. Nie mogą one jednak przekroczyć 450% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Wszystkie składki podlegają podatkowi dochodowemu. Nie ma dokładnych zasad określających sposób wypłacania świadczeń emerytalnych, ale wiadomo, że nie można ich pobierać przed osiągnięciem wieku emerytalnego.

Pracodawcy są ograniczeni w kwestii określania planu emerytalnego i zmuszeni prawnie do płacenia określonej minimalnej wysokości składek. Uczestnictwo w funduszu musi zostać zaoferowane ponad połowie pracowników w firmie. Warunki planu muszą być wynegocjowane ze związkami zawodowymi lub przedstawicielami pracowników.

Wszystkie fundusze emerytalne muszą mieć siedzibę w Polsce. Fundusze inwestycyjne, firmy oferujące ubezpieczenia na życie, specjalnie ustanowione fundusze emerytalne firm lub zagraniczne spółki mogą zarządzać dobrowolnymi pracowniczymi systemami emerytalnymi.

W porównaniu do OFE, PPE posiadają większą swobodę inwestowania. Przepisy nie wymuszają żadnych ograniczeń procentowych w kwestii inwestowania w akcje, certyfikaty funduszy inwestycyjnych zamkniętych i otwartych, ani depozyty bankowe. Limit środków przeznaczonych na obligacje hipoteczne, komunalne i korporacyjne wynosi 10%. Inwestycje w nieruchomości są zabronione.